Cá tra xuất khẩu của Việt Nam. Ảnh: Internet
Vừa qua, Bộ Nông Nghiệp Mỹ (USDA) đã ban hành quy định mới đối với các nhà cung cấp cá tra, trong đó yêu cầu thanh kiểm tra tại trang trại và xưởng chế biến của các nhà cung cấp trong và ngoài nước Mỹ (hầu hết từ Việt Nam) nhằm đảm bảo những tiêu chuẩn đồng nhất.Thời gian áp dụng bắt đầu từ tháng 3/2016 và có thể thực thi từng giai đoạn trong 18 tháng để các doanh nghiệp chuẩn bị các điều kiện cần thiết. Như vậy, bên cạnh thuế chống bán phá giá (quản lý bởi Bộ Thương Mại Mỹ), các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam sẽ chịu thêm hàng rào cản kỹ thuật từ USDA khi việc kiểm tra sẽ thực hiện tối thiểu hàng quý trong suốt 18 tháng thử nghiệm. Những hàng rào kỹ thuật này thực chất chỉ để bảo hộ số lượng không lớn các nhà sản xuất nội địa của Mỹ tại Mississippi và Alabama. Theo các thượng nghị sỹ, quy định này gây ra sự lãng phí khá lớn khi nước này phải chi ít nhất 15 triệu USD cho hoạt động thanh kiểm tra.
Quy định trên được xem là khá bất ngờ và có thể gây bất lợi cho thủy sản Việt Nam. Đặc biệt hơn, một cách tình cờ, thời điểm công bố của USDA khá gần với lời hứa mới đây (sau khi TPP được ký kết) về việc liệu hoạt động kiểm tra đối với cá tra có mâu thuẫn với hiệp định WTO. Do vậy, chúng tôi cho rằng để bảo hộ sản xuất nội địa của Mỹ, các hàng rào kỹ thuật khác nhau sẽ liên tục được dựng lên. Trước đây, luật Nông Trại (Farm Bill) cũng từng khiến nhiều doanh nghiệp thủy sản Việt Nam “đau đầu” với quy định kiểm tra toàn bộ sản phẩm xuất khẩu thay vì lấy mẫu như hiện nay. Việc hoãn lại bộ luật này phần nào cũng do ý kiến phản đối của nhiều thượng nghị sỹ khi cân nhắc đến vấn đề chi phí. Ngoài ra, nhiều ý kiến còn cho rằng việc thiết lập hàng rào kỹ thuật đối với cá tra sẽ khiến các mặt hàng xuất khẩu chủ lực khác của Mỹ như thịt bò, đậu nành có thể bị trả đũa. Chính vì thế, chi phí có thể là yếu tố then chốt nếu các nhà cầm quyền Mỹ có ý định can thiệp quy định mới của USDA.
Trong một báo cáo mới nhất đánh giá về tác động của việc hạn chế sử dụng chất kháng sinh trong các thực phẩm động vật tươi sống, USDA cho rằng giá bán sẽ tăng khoảng 1% trong khi sản lượng sản xuất có thể giảm ít hơn 1%. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng giả sử quy định mới được thực thi thì ngành xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ chịu nhiều thiệt hại hơn tính toán của USDA.
Nhìn lại chặng đường 10 tháng xuất khẩu của cá tra Việt Nam, tổng giá trị sản phẩm vào khoảng 1,3 tỷ USD, giảm hơn 10% so với cùng kỳ. Trong đó, xuất khẩu vào Mỹ vào khoảng 260 triệu USD (20% toàn thị trường), ghi nhận mức giảm ~5% so với 10T2014. Số liệu này cho thấy bức tranh không nhiều lạc quan khi quý 3 được kỳ vọng sẽ khởi sắc hơn do tính mùa vụ. Theo chia sẻ, thuế chống bán phá giá khá cao (0,97 USD/kg đối với bị đơn tự nguyện trong kỳ POR10) kết hợp với tình trạng phá giá không lành mạnh giữa nhiều doanh nghiệp sản xuất khiến giá bán trong 10 tháng đầu năm giảm từ 7-10% so với cùng kỳ. Giá trị xuất khẩu của các doanh nghiệp trong ngành, vì thế cũng có nhiều thay đổi so với 10T2014. Trừ Vĩnh Hoàn và Biển Đông là hai đơn vị nhận mức thuế chống bán phá giá ưu đãi (0 USD/kg), giá trị xuất khẩu của hầu hết các doanh nghiệp kháctrong 10T2015 đều giảm.
Hình: Top 10 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lớn nhất (đơn vị: triệu USD)
Với thực trạng trên, Hiệp hội thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo tình hình có thể còn tiếp diễn không chỉ 2 tháng cuối năm mà còn kéo dài trong năm 2016 và thậm chí 2017. Như vậy, ngành thủy sản tại thời điểm hiện tại đang được đặt trong rất nhiều thách thức. Trong trường hợp USDAáp dụng quy định mới thì những thách thức đối với ngành sẽ càng lớn hơn. Tuy nhiên, nếu một doanh nghiệp xuất khẩu có thể đáp ứng đầy đủ các điều kiện của USDA thì đây sẽ là cơ hội không hề nhỏ bởi chất lượng càng được siết chặt thì tình trạng phá giá không lành mạnh sẽ được giảm thiểu và giá bán được cải thiện.
Hiện nay, các doanh nghiệp lớn như VHC, HVG đều đạt được các tiêu chuẩn BAP, VietGap, Global Gap về nuôi trồng thủy sản, tiêu chuẩn HAACP về sản xuất thủy sản và tiêu chuẩn ASC về quản lý các tiêu chuẩn toàn cầu đối với việc nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm. Với hệ thống các tiêu chuẩn quốc tế như trên, việc đáp ứng các điều kiện do USDA có vẻ sẽ “dễ thở” hơn cho VHC và HVG.
Mặc dù vậy, USDA hiện chưa công bố chi tiết các điều kiện cụ thể về việc thanh kiểm tra; do vậy, chưa có nhiều cơ sở để đánh giá những doanh nghiệp nào sẽ nhận được lợi thế khi quy định này được áp dụng.
Nguồn: VDSC
